Төрийн үйлчилгээний төлбөр тооцоог ebarimt аппликейшнээр дамжуулан төлөх Засгийн газрын албан даалгаврыг энэ оны аравдугаар сарын 16-наас эхлэн аймаг, сумын Засаг дарга нар болон салбарын сайд нарт хүргүүлсэн. Ингэснээр ebarimt аппликейшн ашиглан төрийн үйлчилгээний төлбөр тооцоог гар утаснаасаа төлөх боломжтой болсон байна. Энэ талаар Гааль, татвар, санхүүгийн мэдээллийн технологийн төвийн захирал Т.Батбилэгтэй ярилцлаа.

Өнөөдөр Нийслэлийн Зам, тээврийн асуудал хариуцсан төслүүдийн удирдагч Б.Отгонсүхээр ахлуулсан Түгжрэлийг бууруулах ажлын хэсгийн хуралдаан боллоо.

Гачууртын уулзвараас Налайх-Чойрын уулзвар хүртэлх 20.9 км авто замыг шинэчлэх бүтээн байгуулалтын ажил дуусч 11 сарын 4-ний өдөр нээхээр боллоо. Уг авто зам нь хоёр эгнээ байсныг дөрвөн эгнээ болгон өргөтгөж явган хүн болон дугуйн замтай болгон шинэчилж байгаа билээ.

Нийслэлийн 380 жилийн ойн хүрээнд “Хот байгуулалтын түүхэн үйл явц, өнгөрсөн, одоо, ирээдүй” эрдэм шинжилгээний хурал өнөөдөр боллоо. Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрийг 1865,1924,1936,1957 онд тус тус шинэчлэн тогтоож байсан бөгөөд 1957 онд Богдхан уулын Чулуутын амнаас Жаргалантын амны урд ар, Айдасын даваа, Майхан толгой, Салхитын хөндий, Нисэх онгоцны хороо, Сонгино уул, Тахилын хяр, Толгойтын даваа, Чингэлтэйн ар орой, Баянгийн давааны ар орой, Сэлбийн амралт, Улиастайн Зуун мод, Цагдуултын ам, Баянзүрхийн орой, Чулуутын ам хүртэл 88,021 га-г хамрах байдлаар тогтжээ.

Өнөө үеийн хүний мөс чанар мууджээ, монгол хүний уламжлалт зан чанар хаачив, залуучууд ёс суртахуунгүй болжээ гэх яриаг олонтаа сонсож байв. Шинэ нийгмийн залуучуудын зан төлвийг одоогоос 30-аад жилийн өмнөх үетэй харьцуулбал ихээхэн өөр дүр зураг гарах нь ойлгомжтой. Бидэнд ахмадаа хүндэтгэх сайхан хүмүүжил байсан. Автобусанд орохдоо настай хүнийг эхэлж оруулна, тэдэнд суудал тавьж өгнө. Ахмад хүнтэй эхлээд мэндчилнэ, ирэхэд нь тосч буулгана, явахад нь моринд нь мордуулж, унаанд нь суулгаж өгнө. Ахмад хүнд аягатай цайгаа эхлэн барина, ахмад хүнтэй эхлээд золгоно гээд тоочоод байвал олон сайхан ёс заншил бий. Гэтэл одооны залуучууд үүнийг мэдэх бил үү.

Улсын нийслэл Улаанбаатар хот маань өдрөөс өдөрт өнгө нэмж, өөрчлөгдөн шинэчлэгдэж, хаяагаа тэлсээр байгааг хэн хүнгүй мэднэ. Хэдэн сарын өмнө явж байсан газар байтугай хэдхэн хоногийн өмнөх газар танигдахын аргагүй өөрчлөгдөж, шинэ зам, шинэ гүүр, шинэ барилга, шинэ бүтээн байгуулалт сүндэрлэн боссоор, Улаанбаатар хот маань өнгө зассаар. Гэсэн ч хүн хэзээд дутуугаа засаж, сайжруулахыг эрмэлздэг учраас нийслэлийн иргэд бид сайныг гэхээсээ илүү саарыг харахдаа нүд хурц, ихэнхдээ болохоосоо болохгүйг, бүтэхээсээ бүтэхгүйг нь онцолчихдог гэмтэй.

Монгол Улсын хүн амын 46 хувь нь амьдарч, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 65 хувийг бүрдүүлдэг Улаанбаатар хот. Энэ газрын өнгө зүс, байр байдал, хөгжил, соёл, ахуй ямар байх нь угтаа бол Баянхошууны Балдан, Яармагийн Янжин, Дэнжийн мянгын Дэжид, нийслэлчүүдийн дэмжлэгээр УИХ-д суусан 28 гишүүн гээд бид бүгдээс хамаарна. Учир нь бид ижил хаягтай, чих нэгтэй нийслэлийн иргэн.

Улс гүрнүүдийн хөгжлийг нийслэл нь залдаг болжээ. Олон улсын санхүүгийн төв болдог Лондон хот Британийн эдийн засгийн талтай тэнцэх хэмжээний мөнгийг улсдаа оруулдаг бол, АНУ-ын дөрвөн хот нийлээд нийт эдийн засгийнхаа гуравны нэгтэй тэнцэх хэмжээний баялгийг бүтээж байна. Тиймээс ч улс орнууд эдийн засаг, санхүүгийн төв болгох хотуудынхаа хууль эрх зүй, захиргаа, татварын таатай нөхцөлийг тусгайлан бүрдүүлж, олон улсын хөрөнгө оруулагчдад найр тавих болсон. Хөгжлийн жишээг холоос хайгаад яахав. Бидний өмнөхөн орших БНХАУ хотуудынхаа хөгжлийг жигдрүүлж, хоцорч явааг нь зэрэгцүүлэхийн тулд ашиглаж буй хөшүүрэг нь харилцан адилгүй.

Монгол Улсын нийт хүн амын тал нь оршин суудаг Улаанбаатар хот өдрөөс өдөрт өргөжин тэлсээр байна. Хэдхэн жилийн өмнө эзэнгүй шахам байдаг байсан хотын баруун, зүүн, хойд, урд захын хүн амын тоо нэмэгдэж, нийслэлдээ багталцахгүй шахам амьдарч байгаа нь үнэн. Зөвхөн Сонгинохайрхан дүүрэг дээр л жишээ авахад хорооны тоо 40-рүү дөхөж явна. Анх төлөвлөснөөсөө хэт дахин нэмэгдсэн хүн амын нягтаршлаас үүдэн хотын авто замын хөдөлгөөн зогсонги байдалд орох нь холгүй байгаа. Иргэд ч үүнд нэлээдгүй бухимдалтай явдаг.

Дийд, дийд, диииийд...Хотын өглөө ингэж л эхэлдэг. Хаа сайгүй дуут дохио хангинана. Хувийн унаатай нь явган зорчигчдод дээрэлхүү гэж. Жолооч нарын цөөнгүй нь явган хүний гарцан дээр ногоон гэрлээр дайрч орж ирчихээд “Хөөш, чи бэлчиж яваа мал уу. Дайруулж үхэх чинь дутаа юу” гэхчлэн доромжлох. Өөр эгнээнд болон ард яваа жолооч руу хоббитой нь аргагүй “Толиндоо хараач, юундаа дайраад байгаа юм” гэх зэргээр хүний аманд багтахааргүй түмэн хараал урсгахыг яана.

Улсынхаа нийслэлд амьдраад найман жилийг ардаа үджээ. Энэ хугацаанд амьдралын эрээн бараан, сайн сайхан, муу муухай юу эсийг үзэв. Оюутан насны оргилуун, гал цогтой өдрүүдээ энэ л хотод өнгөрүүлж, ажил амьдралынхаа гарааг эхлүүлж, гуньж, гутарч, догдолж, баярлаж, ганцаардаж амьдралаас мэдэрч болох олон зүйлийг энэ л хотоос мэдэрлээ. Цаашдаа ч олон дурсамжийг энд бүтээх биз ээ. Улаанбаатар дурсамж дуртгалыг минь ийн тээсээр. Энэ хот намайг сайнтай, муутай нь мэднэ.

XX зуунд сэргэн мандсан Монгол үндэстний хөгжлийн бэлгэ тэмдэг болох улсын нийслэл Улаанбаатарыг монгол түмний их бүтээн байгуулалтын үр дүн, нүүдэлчин ард түмний нутагт байгуулсан хамгийн том суурин газар гэдгийг судлаачид хэлдэг. Эртний Хүннү гүрний нийслэл Луут хот, Уйгарын эзэнт улсын нийслэл Хар балгасун, дэлхийн олон хэлтэн чуулсан Монголын эзэнт гүрний нийслэл алдарт Хархорум хотын оршин суугчид хүртэл нэг саяд хүрдэггүй байжээ.

Намрын налгар өдрүүд ирж, зулай дээрээс төөнөх наран, алаглан шаргалтах навчис их хотын нүргээнт амьдралыг чимнэ. Хүн бүхэн амралт, аялалаа өндөрлөж, шинэ зорилго, тэмүүллээ гүйцэлдүүлэхээр ханцуй шамлан ажил, хичээлдээ оржээ. Түм холхисон энэ хотод сайжруулмаар, шүүмжилмээр зүйлсийг хэн ч дурдаж чадна. Гэвч “сайхан” гэсэн тодотголтой тоочих зүйлс 380 жилийн түүхтэй Улаанбаатар хотод цөөнгүй. Бидний анзаарч хараагүй, үл ойшоосон зүйлс өөр хэн нэгэнд гайхалтай сайхныг мэдрүүлсэн байх нь бий.

Улаанбаатарт суурьших, хотын соёлд суралцах хэмээх ойлголтыг “завгүй амьдралын хэмнэлд суралцахуй” хэмээн томьёолмоор санагддаг юм. Сүүлийн 20 жилийн турш хөдөөгөөс хот руу шилжин суурьших хөдөлгөөн тогтмол өссөн. Хүүхдүүддээ чанартай боловсрол, ахмадууддаа эрүүл мэндийн үйлчилгээ, өөрсдөдөө ажлын байр, ахиу орлого олохоор нийслэлийг зорьдгийг буруутгах ч аргагүй. Манай гэр бүл ч гэсэн 1998 онд эрүүл мэндийн шалтгаанаар Улаанбаатарт ирж байв.

Ядуурал, ажилгүйдэл, түгжрэл, утаа гээд манай хотын “асуудал” их. Засаг төрөөс, хотын удирдлагаас эдгээрийг шийдэх гэж багаггүй хугацаа, хөрөнгө мөнгө зарж, гадна дотноос төсөл хэрэгжүүлж, туршлага судлаад ч тусыг эс олох юм. Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк, Европын сэргээн босголтын банк, JCI, Canada, Дэлхийн зөн, Адра, Өвсний үндэс хөтөлбөр гэх мэт гадны донор байгууллагууд асар их хөрөнгө оруулалтыг жил, сар, улиралаар хэрэгжүүлдэг ч бас л асуудал шийдэгдсэнгүй... Ажилтай, орлоготой, сайн, муу янз бүрийн хөтөлбөр Засгийн газраас хэрэгжүүлээд ч “амжилт олохгүй” нь харамсалтай.

Сэтгүүлч мэргэжилтэйн хувьд бас багагүй хугацааг хүний нутагт өнгөрөөж бусдын адил европын улсын ахуй амьдрал, нийгмийн хөгжил дэвшлээс суралцан нүдээр харж, биеэр туулж өнгөрүүлсний учир хувь хүн өөрөөсөө эхлэн нэвтрүүлж, хэвшүүлж болох боломжийн талаар ийнхүү бичиж уншигч танд толилуулж байна. “Явсан хүнээс үг сонс” гэж ахмад буурлууд маань зүгээр ч нэг хэлж байгаагүйн жишээ болгож нийслэлдээ ирээд мэдэрсэн эхний мэдрэмж болон бухимдал үүсгээд байгаа асуудлын талаар уншигч тантай өөрийн бодлоо хуваалцахаар ийнхүү үзэг цаасыг холбон бичлээ.

Хүн эгэл, энгийн зүйлээс таашаал аваад сурчихвал бухимдуу нийгмийн болж бүтэхгүйн будант манан аяндаа арилна даа. Хэдий бидний амьдралд таагүй, хар бараан зүйл олон ч гагцхүү эерэг хандлагатай байж чадвал энэ амьдралд, их хотод “хайр” дүүрэн байна.

Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх өнгөрсөн долоо хоногт урлаг соёлд хайртай иргэд болон соёлын өвийг хамгаалах чиглэлээр ажилладаг мэргэжилтнүүдээ гонсойлгосон мэдэгдэл хийлээ. Улаанбаатар хот байгуулагдсаны 380 жилийн ойн босгон дээр хийсэн тэрхүү мэдэгдэлд “Төв номын сан, Драмын театр, Дуурийн театрын барилгыг буулгана. 1.2 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг нь шийдээд өгчихсөн. Оронд нь яг одоогийнх шиг нь дүр төрхтэй, тэр байдлаар нь сайжруулж томсгоод барина. Үндэсний номын сан гэхэд Б.Ренчин гуайн хөшөөтэй яг энэ дизайнаар нь шинэчлээд барина.